Dolina Aosty - włoskiej przedwyborczej podróży część 4

Dolina Aosty stanowi administracyjny region autonomiczny. Położony jest w północno-zachodnich Włoszech. Graniczy: od zachodu z Francją, od północy ze Szwajcarią, a od wschodu i południa z Piemontem. Jego wielkość to 3.260 km² - najmniejszy oraz najmniej zaludniony.

zdj. www.pl.wikiedia.org

Leżąc wśród najwyższych alpejskich szczytów (najwyższe partie Alp włoskich, francuskich i szwajcarskich) sprawia, że jest również najbardziej górzystym, a zarazem niezmiernie różnorodnym. Ma do zaoferowania w zasadzie wszystko - od dolin i zielonych pastwisk, po surowe lodowce Alp. Wysokości: od 4810 m n.p.m. (szczyt Mont Blanc) po 300 m n.p.m. w wiosce Pont-Saint-Martin, gdzie panuje klimat śródziemnomorski. Miejscami panuje również mikroklimat.

Około 60% terytorium położona jest na wysokości powyżej 2.000 m.n.p.m.

Dolinę Aosty nazywa się regionem czterotysięczników, gdyż znajduje się tutaj ponad 40 szczytów przekraczających tą wysokość.

Góry przecinają krótkie rzeki i 14 zalesionych dolin powyżej, których rozciągają się górskie hale. Również lodowiec Baltheus sprawił, że ukształtowanie terenu jest bardzo zróżnicowane. Przez region przepływa rzeka Dora Baltea będąca dopływem Padu, mająca źródła u stóp masywu Mont Blanc.

Liczne lodowce stanowią źródło wody pitnej oraz energii elektrycznej. W rolnictwie (do nawadniania), w przemyśle (do wytwarzania energii hydroelektrycznej) i w sportach wodnych wykorzystywana jest wspomniana rzeka Dora Baltea.

Do powstania zapór i elektrowni wodnych gospodarka regionu była typową rolno-hodowlaną. Obecnie rozwijają się przemysły: metalowy, chemiczny, maszynowy, włókienniczy, drzewny i spożywczy. Uprawia się przede wszystkim: żyto, kukurydzę, ziemniaki, drzewa owocowe i winorośl produkując z niego wino. W górach hoduje się bydło i owoce. Niektóre stada sięgają nawet 40 tysięcy sztuk.

Główną gałęzią gospodarki jest jednak turystyka. W dolinach mieszczą się liczne ośrodki turystyczne. Utrzymane na wysokim poziomie trasy narciarskie o rożnych stopniach trudności (w sumie 800 km). Aostę z Chamonix we Francji łączy tunel pod Mont Blanck.

Na granicy Aosty i Piemontu położony jest też najstarszy włoski park narodowy, z historią sięgającą 1821 roku, kiedy ówczesny król Włoch Emanuelle II wydał całkowity zakaz polowania na koziorożce. Rok później oficjalnie zainaugurowano Parco Nazionale Gran Paradiso z zabytkami sięgającymi epoki rzymskiej.

Region to, też liczne zamki i fortyfikacje, a forteca Forte di Bard znajdująca się na granicy Doliny Aosty i Piemontu to jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych.

Dolina Aosty, podobnie, jak większość innych włoskich regionów jest, także krainą historyczną.

Pierwszymi, którzy pojawili się tutaj po ustąpieniu lodowców byli Celtowie i Ligurowie. Śladami po nich są tarasowe winnice i poletka pod zasiew jęczmienia i prosa wzmocnione kamiennymi murkami. Również domy budowano najczęściej właśnie z kamienia, który czasem w dolinach zastępowano drewnem z pobliskich lasów kształtując w ten sposób tutejsze budownictwo.

W 117 r.p.n.e. region znalazł się pod panowaniem Rzymian, którzy pokonali Ligurów. Około 25 r.p.n.e. założony został Fort Augusta Prætoria Salassorum (dzisiejszą Aostę) mający mieć strategiczne znacznie – strzec przełęczy. W dolinach stworzyli natomiast system dróg bitych i mostów. Obecna nazwa regionu − Valle d’Aosta − to właśnie rzymska „Vallis Augustus”.

Trzeba dodać, że w czasach panowania Rzymian wyżej położone doliny posiadały pewien rodzaj autonomii zawdzięczając ją „odcięciem od świata” zimową porą. Podobnie za czasów panowania Gotów, Longobardów i w V wieku Burgundów. W 534 roku region znalazł się we władaniu Franków Po podziale cesarstwa Karola Wielkiego w 870 roku Dolina Aosty znalazła się w królestwie Lotaryngii, 10 lat później królestwa Górnej Burgundii, a następnie królestwa Arelatu. Wszystkie zmiany miały niewielkie znaczenie dla ludności, gdyż kolejni władcy prowadzili politykę podobną do poprzedników.

Na początku 1030 lat założyciel dynastii sabaudzkiej - Humbert I Białoręki otrzymał z rąk cesarza Konrada II tytuł hrabiego Aosty. Zbudował też zamek, po czym zaczęły powstawać kolejne budowle tego typu. W 1191 roku Tomasz I Sabaudzki wydał gwarantującą regionowi autonomię Charte des franchises - „Kartę Swobód”. Unieważniło ją dopiero przyłączenie Aosty do Piemontu w 1770 roku po upadku francuskiego cesarza Napoleona Bonaparte. W połowie XIII wieku cesarz Fryderyk II uczynił z hrabstwa Aosty księstwo przetrwałe do zjednoczenia Włoch.

Należy zaznaczyć, że podczas panowania Bennito Mussoliniego forsowano program italianizacji mający na celu przesiedlanie do Doliny Aosty włoskojęzycznej ludności z południa. Zabieg miał na celu wykorzenić separatyzm. Wielu mieszkańców regionu wyemigrowało do Francji i Szwajcarii. Po II wojnie światowej Dolina Aosty otrzymała specjalny status autonomiczny. Jako region administracyjny został uchwalony prawem konstytucyjnym z 1948 roku. Posiada gwarancje kompetencji ustawodawczych w dodatkowych dziedzinach niż inne regiony (np. szkolnictwo i organizacja samorządu).

Ciekawostki:

Kuchnia regionu charakteryzuje się prostotą opierając na: ziemniakach, polencie, serze, mięsie i żytnim chlebie. Popularna jest fontina, ser z mleka krowiego objęty statusem ochronnym PDO (kategoria produktów wytwarzanych w konkretnym regionie, miejscu lub czasem w państwie), produkowany wyłącznie tutaj. Innymi specjalnościami są: Fontina, Motzetta (suszone mięso kozic), solona i marynowana słonina ze skórą (PDO), Bosses (rodzaj szynki, PDO) i czarny razowy chleb.

Region stanowi też mieszankę językową. Kultura i tradycje są mocno związane z panowaniem od XV do XIX wieku dynastii sabaudzkiej i zjednoczenia Włoch. To jeden z powodów popularności języka francuskiego, który obok włoskiego stanowi urzędowy. Społeczność używa też franko-prowansalskiego zwanego patios, który w 1999 roku Włochy uznały za język mniejszościowy zagrożony wyginięciem i podlegający ochronie.

Parę słów o polityce:

Dolina Aosty to jeden z 5 regionów autonomicznych, jedyny region, który nie dzieli się na prowincje, a liczba gmin wynosi 74. Prezydentem regionu jest Renzo Testolin z partii Union Valdôtaine (UV jest włoską regionalną partią polityczną działającą wyłącznie w autonomicznym regionie administracyjnym Dolina Aosty).

zdj. www.pl.wikipedia.org