Symbol jajka

Jako, że pisanki są nieodłącznym atrybutem wiosennych wielkanocnych świąt dziś o nich parę słów.

Pisanki są jednym z najbardziej charakterystycznych symboli Świąt Wielkiej Nocy, których zwyczaj robienia ma bardzo długą tradycję. Mówiąc o ich historii trzeba najpierw wyjść od samej symboliki jajka będącej bardzo różnorodną. W większości upatrywano w nim wspólny rytm Ziemi, Słońca, wszechświata i początek wszystkiego. W innych był symbolem: siły, życia, płodności, odrodzenia, zmartwychwstania, narodzin świata z chaosu i mocą przeciwdziałania złym duchom. W innych jeszcze kulturach jajko kojarzono z wiosną, bezpieczeństwem i domem. W starożytnym Egipcie uważano, że pierwowzorem małych jajek było jajo olbrzym, które wyszło z ust najwyższego Boga. W tamtejszych świątyniach zawieszano je wierząc, że chronią przed wszelkimi nieszczęściami, ale upatrywano w nich, także symbol więzienia, z którego pisklę uwalnia się rozbijając skorupkę. Jajkiem posługiwano się przy czynnościach mających na celu wyzwolenie lub wzmocnienie sił witalnych. W jednym z fińskich eposów upatruje się w nim, również początek wszechświata, mającego powstać z sześciu złotych jaj. Jajko występuje też, jako symbol zmartwychwstania i w to wierzono już w starożytności.

W Polsce zwyczajem związanym z jajkami było, że, gdy gospodarz pierwszy raz wyprowadzał bydło na pole kładł jedno na progu stajni. Później dawał je komuś biednemu prosząc w zamian o modlitwę, by zwierzęta dobrze się chowały, a krowy dawały dużo mleka. Podczas budowania domu jajka kładziono też w każdym rogu oraz dodawano do zaprawy wapiennej wierząc, że zapewni to szczęście przyszłym mieszkańcom.

Tradycja święcenia jajek pochodzi ze średniowiecznych środowisk klasztornych. Właśnie w symbolice chrześcijańskiej nawiązywało do Zmartwychwstania Chrystusa, bo pod jego skorupkami wykluwa się pisklątko. Wierzono, że zapobiega chorobom po długich postnych wyrzeczeniach, a zarazem pomaga wyjednać błogosławieństwo dla duszy i ciała.

Tak przedstawia się w skrócie historia symboliki jajek. Same pisanki mają, również długą tradycję. Najstarsze pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii, a zwyczaj malowania znany był od czasów Cesarstwa Rzymskiego. Najstarsze polskie pochodzą 

z X wieku, ale prawdopodobnie ich zdobienie znane było Słowianom dużo wcześniej. Dawniej dekorowaniem jajek zajmowały się wyłącznie kobiety, nie mogły tego robić jednak te, spodziewające się narodzin dziecka. Czasem gospodynie i panny zbierały się w jednej izbie, do której wzbraniano wstępu innym, zwłaszcza mężczyznom. Gdy któryś z nich przypadkiem lub celowo wszedł był wypędzany i zacierano po nim ślady poprzez spluniecie ukradkiem lub rzucenie za siebie odrobiny soli. Dekorowane jajka rozdawano jako podarunki. Otrzymywały je najpierw osoby z najbliższej rodziny, dzieci i chrzestni. Miały zapewnić zdrowie, siłę oraz powodzenie w sprawach sercowych. Po Wielkanocy obdarowywano nimi, także zaprzyjaźnione osoby, gdy chłopcu lub dziewczynie uważano za dowód sympatii.

Co ciekawe pisankami wkładano, także do grobów, by oczyścić zmarłego, aby jego duch nie błąkał się po świcie. Dawano w ten sposób wyraz pamięci o przodkach nawiązując do prastarych wierzeń nakazujących upatrywać w jajku zalążek życia i odrodzenia. Wierzono w to też w krajach cywilizacji starożytnej, zwłaszcza w Grecji i w Egipcie. W tym pierwszym i w niektórych grobowcach antycznych umieszczane były posążki Dionizosa trzymającego w dłoni jajko oznaczające powrót do życia. W Prawosławiu natomiast składano jajka na grobach w drugą niedzielę Wielkanocną.