Symbol jajka – wielu tego nie wie

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych i nieodłącznych symboli Świąt Wielkiej Nocy są pisanki, których zwyczaj robienia wbrew wielu opiniom ma bardzo długą tradycję.

Mówiąc o ich historii trzeba najpierw wyjść od samej symboliki jajka będącej bardzo różnorodną. W większości kultur upatrywano w nim wspólny rytm: Ziemi, Słońca, wszechświata i początek wszystkiego. Czasami był symbolem: siły, życia, płodności, odrodzenia, zmartwychwstania, narodzin świata z chaosu i mocą przeciwdziałania złym duchom. W innych jeszcze miejscach jajko kojarzono z wiosną, bezpieczeństwem i domem. W starożytnym Egipcie uważano, że pierwowzorem tych małych było jajo olbrzym, które wyszło z ust najwyższego boga. W tamtejszych świątyniach zawieszano je wierząc, że chronią przed wszelkimi nieszczęściami, ale upatrywano w nich, także symbol więzienia i uwalniające się z niego poprzez rozbicie skorupki pisklę. Jajkiem posługiwano się przy czynnościach mających na celu wyzwolenie lub wzmocnienie sił witalnych. W jednym z fińskich eposów upatruje się w nim, również początek wszechświata, mającego powstać z sześciu złotych jaj. Występuje też, jako symbol zmartwychwstania i w to wierzono już w starożytności. W Polsce panował zwyczaj, że gospodarz pierwszy raz wyprowadzający bydło na pole kładł jedno na progu stajni przekazując później komuś biednemu prosząc w zamian o modlitwę, by zwierzęta dobrze się chowały i krowy dawały dużo mleka. Podczas budowania domu umieszczał je też w każdym rogu oraz dodawano do zaprawy wapiennej uważając, że zapewni szczęście przyszłym mieszkańcom.

Tradycja święcenia jajek pochodzi ze średniowiecznych środowisk klasztornych. Właśnie w chrześcijaństwie nawiązywało do Zmartwychwstania Chrystusa, bo pod jego skorupkami wykluwa się pisklątko. Wierzono, że zapobiega chorobom po długich postnych wyrzeczeniach, a zarazem pomaga wyjednać błogosławieństwo dla duszy i ciała.  

        

Tak przedstawia się w skrócie historia symboliki jajek. Same pisanki mają, również długą tradycję. Najstarsze pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii, a zwyczaj malowania znany był od czasów Cesarstwa Rzymskiego. Najstarsze polskie są datowane na X wiek, ale prawdopodobnie ich zdobienie znane było Słowianom dużo wcześniej. Dawniej dekorowaniem zajmowały się wyłącznie kobiety, ale nie te oczekujące potomstwa. Czasem gospodynie i panny zbierały się w jednej izbie, do której wzbraniano wstępu innym, zwłaszcza mężczyznom. Gdy któryś przypadkiem lub celowo wszedł wypędzano go, zacierano po nim ślady poprzez spluniecie i rzucenie za siebie odrobiny soli. Jajka rozdawano. Początkowo były podarunkami dla najbliższych, aby zapewnić im zdrowie, siłę i powodzenie w sprawach sercowych, po Wielkanocy wręczano, także innym  zaprzyjaźnionym, gdy chłopcu lub dziewczynie uważano za dowód sympatii.

Co ciekawe pisankami wkładano, także do grobów, by oczyścić zmarłego i jego duch nie błąkał się po świcie. Dawano w ten sposób wyraz pamięci o przodkach nawiązując do prastarych wierzeń nakazujących upatrywać w jajku zalążek życia i odrodzenia. Wierzono w to też w krajach cywilizacji starożytnych, zwłaszcza greckiej i egipskiej. W pierwszej i w niektórych grobowcach antycznych umieszczano posążki Dionizosa trzymającego w dłoni jajko oznaczające powrót do życia. W Prawosławiu natomiast składano je na grobach w drugą niedzielę Wielkanocną.