Polski Panteon Narodowy w Krakowie

Polski Panteon Narodowy w Krakowie - część 2

W dniu dzisiejszym wspominamy zmarłych. Tych, którzy opuścili nasz ziemski świat podążając na przysłowiową drugą stronę tęczowego mostu, dlatego też kontynuuję post rozpoczęty przeze mnie dokładnie rok temu. W tej szczególnej chwili, jaką jest Święto Zmarłych, kolejne kilka słów o jednym z wyjątkowych, ważniejszych miejsc dla Polaków – o Panteonie Narodowym w Krakowie. Nekropolia wraz z tą na Wawelu są miejscami wiecznego spoczynku najwybitniejszych Polaków, twórców narodowej sztuki, kultury, nauki oraz historii.

Anna Hudyka

Słowo Panteon pochodzi z języka greckiego – pantheon: pan – wszystek + theos – bóg, w religiach politeistycznych – ogół bóstw, w sztuce starożytnych Grecji i Rzymu – świątynia poświęcona wszystkim bogom.

Jak wspomniałam powyżej Panteon Narodowy stanowi miejsce wiecznego spoczynku jednych z najwybitniejszych Polaków.

Kościół na Skałce. Bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie. Świątynia kojarzona jest głównie z męczeńską śmiercią krakowskiego biskupa Stanisława nosząc nazwę Sanktuarium Męczeństwa św. Stanisława ze Szczepanowa.

Anna Hudyka

Mowa o duchownym będącym jednym z głównych patronów Polski. Pochodzący ze wspomnianego Szczepanowa (wieś w południowej części Polski, województwo małopolskie), gdzie przyszedł na świat pomiędzy latami 1033-1040 roku, zmarły 11 kwietnia 1079 roku w Krakowie, prezbiter, męczennik, święty Kościoła katolickiego.

Anna Hudyka

Kościół ku czci kapłana, wnosi się nad Wisłą. Położony jest na niewielkim wzniesieniu, częściowo otoczony wysokim na 5 metrów kamiennym murem. Bazylika stanowi jedną z ważniejszych świątyń w historii Polski. To tam na rozkaz ówczesnego króla Polski, Bolesława Śmiałego (zwany też Szczodrym, król Polski w latach w latach 1058–1079), został zamordowany krakowski biskup. Ponadto miejsce było niemym świadkiem wielu uroczystości. Przybywali tu królowie, książęta oraz rzesze pielgrzymów z całego świata. Kult świętego Stanisława stawał się coraz popularniejszy powodując powstanie Sanktuarium Męczeństwa.

Anna Hudyka

Kościół ufundował król Polski Kazimierz III Wielki (król Polski w latach 1333–1370, ostatni monarcha z dynastii Piastów na tronie polskim), gdzie wcześniej znajdowała się budowla romańska. W XV wieku wzniesiony na nowo z inicjatywy Jana Długosza (Jan Długosz herbu Wieniawa – polski historyk, kronikarz, twórca dzieła Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, duchowny, geograf, pierwszy heraldyk polski, dyplomata; wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka, posiadał przywilej kreacji notarialnej). Polski kronikarz był też fundatorem i dobrodziejem klasztoru mieszczących się nieopodal pierwotnego grobu świętego Stanisława. Dzisiejsza Bazylika w latach 1733-1751 w wyniku przeprowadzonych prac otrzymała styl barokowy.

Anna Hudyka

Krypta została ukończona w 1792 roku, jest jednonawowa, częściowo wykuta w skale pod kościołem. W późniejszych latach uległa zmianie zostając przebudowana z przeznaczeniem na miejsce spoczynku dla zasłużonych, z głębokimi niszami pod przęsłami naw bocznych. W prezbiterium obok krypty, krytym kolebkowym sklepieniem o obniżonym łuku, oddzielonym od nawy gurtem (łuk, a zarazem część sklepienia, które przenosi siły na kolumny, służki itp. oraz dzieli sklepienie na pola sklepienne. Gurtem można nazwać poprzeczne żebra sklepień. Gurt w gotyckim sklepieniu.) wspartym na neoromańskich kolumnach umieszczono neoromański ołtarz projektu architekta, a zarazem krakowskiego konserwatora zabytków Tomasza Prylińskiego. Na łuku sklepienia widnieje łaciński napis – Credo, quod Redemptor meus vivit, co oznacza – Wierzę, że mój Odkupiciel żyje. W ścianie głównej znajduje się zaprojektowany przez Adama Bunscha witraż z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej.

Anna Hudyka

Od 1880 roku mieści się tutaj Panteon Narodowy Krypta Zasłużonych na Skałce. Pomysłodawcą pochówków zasłużonych dla Polski i Krakowa był profesor, a zarazem, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Józef Łepkowski (polski archeolog i historyk, encyklopedysta, filozof, działacz społeczny, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł tak zwany wirylista (osoba piastująca pewną funkcję z racji sprawującej przez siebie innej funkcji) – w 1885 w czasie trwania V kadencji Sejmu Krajowego Galicji). Pierwszymi, które złożono były wspomnianego Jana Długosza.

Anna Hudyka

Oprócz wielkiego polskiego kronikarza dziejów Polski na Skałkę sprowadzono z Cmentarza Rakowickiego szczątki poety i etnografa Wincentego Pola oraz literata i tłumacza Lucjana Siemieńskiego. W latach następnych pochowano tu pisarza Józefa Ignacego Kraszewskiego (1887), poetów Teofila Lenartowicza (1893) i Adama Asnyka (1897), malarza Henryka Siemiradzkiego (1902) oraz dramaturga i malarza Stanisława Wyspiańskiego (1907). W okresie międzywojennym złożono tu szczątki malarza Jacka Malczewskiego (1929) oraz kompozytora Karola Szymanowskiego (1937). Po ostatniej wojnie miały tu miejsce zaledwie trzy pogrzeby: aktora Ludwika Solskiego (1954), pochowanego bez zgody ówczesnych władz miasta matematyka i astronoma Tadeusza Banachiewicza (1955) oraz jedynego noblisty w tym gronie – Czesława Miłosza (2004). Pochowani zostali, także ojcowie i bracia paulini (od 1482 do 1880 roku była to krypta zakonna paulinów).

Anna Hudyka

W krypcie w 1989 roku umieszczono tablicę upamiętniającą profesora Aleksandra Bricknera (polski slawista - dziedzina nauki, obejmująca badanie i opis najogólniej pojmowanych kultur, krajów, narodów i języków słowiańskich, historyk literatury i kultury polskiej) oraz polskiej historyk, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego Karolinę Lanckorońską (polska historyk, a zarazem historyk sztuki, wykładowca na Uniwersytecie Jana Kazimierza, żołnierz Armii Krajowej, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, oficer prasowa 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych, po 1945 najszerzej rozpoznawalna działaczka Polonii we Włoszech, inicjatorka i współzałożycielka Polskiego Instytutu Historycznego w Rymie, pisarka, członek, a zarazem założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i członkini Polskiej Akademii Umiejętności instytucja naukowa mająca status stowarzyszenia, korporacja uczonych skupiająca elitę kadry naukowej.).

Anna Hudyka

Ciekawostką jest, że Skałka to podobno jedyne miejsce, gdzie król naprawdę chodził piechotą. Każdy pierwszego dnia uroczystości koronacyjnych udawał się z katedry królewskiej na Wawelu, gdzie znajduje się grób św. Stanisława, w pielgrzymkę pokutną na Skałkę. Po dziś dzień, w niedzielę przypadającą w oktawie święta św. Stanisława (8 maja), tą samą trasę pokonuje procesja z relikwiami Biskupa.

Anna Hudyka

Więcej o Bazylice wraz z obrazującymi ją zdjęciami napiszę w późniejszym terminie. W specjalnie poświęconym temu miejscu poście, gdyż podobnie jak wzgórze wawelskie, należy do miejsc o długiej i bogatej historii sięgającej epoki kamienia. Nowożytne dzieje nie tylko mocno zespoliły się z historią narodu polskiego, ale także obrosły w liczne legendy.