Nekropolia wielkich Polaków

O Wawelu mówi się, iż jest nekropolią wielkich Polaków. Znajdująca się tu Katedra to nie tylko najsłynniejsze, najgodniejsze miejsce królewskiego wiecznego spoczynku, lecz najprawdziwszy panteon narodowy. Obok koronowanych głów złożeni do grobów zostali: tutejsi biskupi, przywódcy polityczni, literaci, zasłużeni dla Ojczyzny i z nią związani. 

Ostatnimi pochowanymi w Krypcie Srebrnych Dzwonów są para prezydencka Lech i Maria Kaczyńscy, którzy zginęli w katastrofie smoleńskiej. Uroczysty pogrzeb odbył się 18.04.2010 roku. 

zdj. Anna Hudyka

Majestatyczny, wznoszący się nad Krakowem Zamek przez wieki siedziba władców Polski. To tu odbywały się najważniejsze wydarzenia w dziejach państwa. Symbol nie tylko samej Małopolski, lecz całego kraju, stolica: administracyjna, naukowa, kulturalna. Policzek dla tego wielkiego miejsca stanowiła II wojna światowa, kiedy niemiecki zbrodniarz Hans Frank, Generalny Gubernator na podbitych ziemiach Polski wybrał Wawel na swoją rezydencję.

zdj. Anna Hudyka

Jednym z najważniejszych miejsc Wawelu jest Katedra nazywana matką kościołów będąca przez 400 lat świadkiem najistotniejszych chwil w historii Polski, a zarazem Europy: koronacji, królewskich ślubów, pogrzebów. Polscy władcy tutaj prosili Boga i Matkę Boską o wysłuchanie, a po wygranych bitwach składali na ołtarzu chorągwie i trofea.

zdj. Anna Hudyka

Pełna nazwa świątyni to Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie.

Pierwszy Kościół na Wzgórzu Wawelskim powstał niedługo po ustanowieniu w 1000 roku biskupstwa krakowskiego. W XII wieku zastąpiony przez zniszczoną w wyniku pożaru katedrę romańską, po której wykonano obecną gotycką. Stanowi po dziś dzień miejsce wyjątkowe na skalę światową poprzez prezentowaną architekturę z między innymi kilkunastoma (dokładnie 19) bocznymi, położonymi wzdłuż murów kaplicami datowanymi na późniejsze lata, podziemne krypty to natomiast nekropolia.

zdj. Anna Hudyka

Jak wspomniałam w Katedrze pochowane są rody królewskie, polscy bohaterowie narodowi i literaci, a spośród kaplic warto zwrócić uwagę na zwłaszcza kilka z nich.

Zacznijmy od renesansowej Zygmuntowskiej (zwanej też Królewską, Rorantystów i Jagiellońską, pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny świętego Zygmunta i świętej Barbary) kryjącej nagrobki ostatnich królów z dynastii Jagiellonów (jej przedstawiciele panowali: w Polsce w latach 1386–1572, na Litwie 1377–1401, 1440-1572, w Czechach 1471–1526 oraz na Węgrzech 1440–1444, 1490–1526): Zygmunt I Stary, jego syn Zygmunt II August i córka Anna Jagiellonka. Najwybitniejsze dzieło tego okresu w Polsce nazywane „perłą renesansu na północ od Alp”.

Kolejną jest Kaplica Świętokrzyska wzniesiona na zlecenie Kazimierza IV Jagiellończyka (1440–1492, król Polski w latach 1447–1492) jako mauzoleum siebie i żony Elżbiety Rakuszanki (1436-1505). Jej najcenniejszy element to marmurowy nagrobek króla wyrzeźbiony przez Wita Stwosza (rzeźbiarz pochodzący z Norymbergi ten sam, który jest twórcą Ołtarza w Kościele Mariackim na krakowskim Rynku), wybitny przykład rzeźby kamiennej schyłkowego średniowiecza.

zdj. Anna Hudyka

Kaplica Potockich (Potoccy – jeden z największych i najzamożniejszych rodów magnackich w dziejach Rzeczypospolitej) pierwotnie gotycka przebudowana przez rzeźbiarza doby późnego renesansu Jana Michałowicza z Urzędowa (urodził się około 1525–1530 w Urzędowie koło Lublina, zmarł około 1583 w Łowiczu, renesansowy rzeźbiarz i architekt działający w Polsce). W XIX wieku przekształcona w stylu empire (odmiana późnego klasycyzmu powstała we Francji w latach 1800–181). Jeden z nielicznych w Krakowie jednorodnych przykładów klasycyzmu.

Z katedry prowadzi wejście do Grobów Królewskich i na wieżę z Dzwonem Zygmunta (Najsłynniejszy polski dzwon potocznie nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem. Można go usłyszeć podczas najważniejszych wydarzeń w kraju).

Samo wnętrze Katedry można śmiało nazwać jednym potężnym dziełem sztuki z niezmiernym bogactwem misternych zdobień. Sklepienie to wizerunki: Matki Boskiej, aniołów, proroków. Widzimy, także pusty tron oczekujący przyjścia Chrystusa. Na ścianach możemy podziwiać biblijne sceny z życia Jezusa, Maryi, apostołów oraz wybranych świętych. Są też dwa ołtarze w tym pochodzący z XV Świętej Trójcy – Tryptyk z olbrzymią mnogością scen biblijnych oraz wizerunków świętych.

Niestety, w samej Katedrze zdjęć robić nie wolno (nawet bez lampy błyskowej), dozwolone są tylko w podziemiach. Osobiście bardzo żałuję, ponieważ będąc w tym szczególnym miejscu nie mogłam sfotografować na przykład grobu jednego z największych polskich królów Władysława Jagiełły. Władcy Polski i Litwy. Tego, który zwyciężył Zakon Krzyżacki pod Grunwaldem w 1410 roku, wygrał z potężnym (jednym z największych) wrogiem Rzeczpospolitej, jej koszmarem.

www.katedra-wawelska.pl

Jego nagrobek jest majestatycznym, wykonanym z czerwonego marmuru.

Nie miałam możliwości uwiecznienia, również sarkofagu małżonki króla królowej Jadwigi – świętej kościoła katolickiego (1374-1399). Wykonany w 1902 roku w Rzymie z białego marmuru karraryjskiego (szlachetna odmiana białego marmuru, wydobywany w mieście Carrara leżącym w północnej części Toskanii). Dzieło Antoniego Franciszka Mieczysława Madeyskiego (polski rzeźbiarz i artysta-projektant różnych rzeczy). Przedstawia polską władczynię leżącą ze złożonymi do modlitwy dłońmi ubraną w długą, wiązaną na piersi suknię i płaszcz z motywem lilii. Stopy wspiera na harcie.

www.katedra-wawelska.pl

Jadwiga jest prawie pozbawiona atrybutów, królewską godność poświadczają wyłącznie korona i wspomniany, znajdujący się u jej stóp pies.

Wizerunek tego właśnie zwierzęcia wywodzi się ze średniowiecznej sztuki nagrobkowej i zyskał popularność na dworach. Umieszczony u stóp zmarłych symbolizował wierność. Psy można zobaczyć też jako te myśliwskie na cokole nagrobka króla Jagiełły, więc niewykluczone, że stanowią pewien związek.

Sarkofag obecnie jest wyłącznie symbolicznym, ponieważ dwukrotnie ekshumowano szczątki władczyni.  Po raz pierwszy zrobiono w XVII wieku, przy okazji przebudowy katedry. Drugi raz po II wojnie światowej, kiedy przeniesiono je do mensy ołtarzowej – płyty stanowiącej blat ołtarza przy czarnym krucyfiksie w północno-wschodniej części Katedry. Podobno przy tym właśnie krzyżu Jadwiga modląc się otrzymała od Jezusa radę, aby poślubić Władysława Jagiełłę.

Kolejną osobą spoczywającą w Katedrze jest męczennik, a zarazem jeden z głównych patronów Polski – święty Stanisław. Został pochowany w srebrnej trumnie pod Ołtarzem Narodu znajdującym się w najważniejszym miejscu świątyni. Wykonany z czarnego marmuru dębnickiego (inna nazwa to wapień dębnicki, kamień dekoracyjny,  stał się popularny w czasach panowania Wazów, w wiekach XVII i XVIII. Wykonywano z niego całe wnętrza kaplic). Relikwiarz świętego zdobi 12 medalionów ukazujących sceny z jego życia wraz z cudami, którym pośredniczył. Zauważymy też anioły: 4 podtrzymują trumnę od dołu oraz 2 na wieku trzymające mitrę biskupią, są również miecz i pastorał. Całość przykrywa pozłacany baldachim na pozłacanych kolumnach z wizerunkami ośmiu innych świętych patronów Polski. Wokół konfesji (grobu umieszczonego pod głównym ołtarzem w świątyni) znajdują się pomniki czterech biskupów krakowskich, a pod nią kardynał Adam Stefan Sapieha (jeden z najważniejszych polskich duchownych rzymskokatolickich, biskup diecezjalny krakowski w latach 1911–1951). Jego pogrzeb odbył się 28 lipca 1951 roku pod przewodnictwem prymasa Stefana Wyszyńskiego.

www.katedra-wawelska.pl

W samym ołtarzu umieszczono relikwie świętego Floriana sprowadzone z Rzymu w XII wieku.

Głównym elementem kaplicy jest późnogotycki nagrobek króla Kazimierza, którego wykonawca to wspomniany już przeze mnie wcześniej wielki mistrz Wit Stwosz. Na płycie wierzchniej widnieje naturalnych rozmiarów wizerunek władcy w stroju koronacyjnym i atrybutami władzy monarszej. Całość przykrywa wsparty na ośmiu kolumnach bogato rzeźbiony baldachim.

www.katedra-wawelska.pl

Ale mówiąc kto spoczął na wieki w wawelskiej katedrze należy wspomnieć o szczególnym nieobecnym w pustym sarkofagu należącym do syna Władysława Jagiełły, królu Władysławie Warneńczyku (1424-1444). Zginął w bitwie pod Warną w 1444 roku, jednak jego ciała nigdy nie znaleziono. Istnieje teoria mająca grono zwolenników mówiąca, że polski władca przeżył i jest nim ojciec…Krzysztofa Kolumba.

www.katedra-wawelska.pl

Król na postawienie cenotafu – symbolicznego grobowca, czekał aż 500 lat, wykonany został z czerwonego marmuru i brązu. Pomnik przedstawia Warneńczyka w zbroi, podkreślając jego rycerskie zasługi.

Historię najważniejszej polskiej nekropolii zamknę kilkoma słowami o rodzimej klątwie Tutenchamona – króla Kazimierza Jagiellończyka. Po prawie 500 lat po śmierci króla (dokładna data: piątek 13 kwietnia 1973 roku) otwarto jego grób mimo, chociaż część badaczy (mimo pozwolenia po przeprowadzonych wcześniej  badaniach) odnosiła się do tego sceptycznie. Po ekshumacji w ciągu 10 lat zmarło 15 prowadzących przy nich prace. Naukowe wyjaśnienie mówi o bakteriach i grzybach obudzonych przez dopływ powietrza, jednak po dziś dzień można usłyszeć o klątwie Jagiellona. Ponowny pogrzeb pary królewskiej celebrował między innymi ówczesny kardynał Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II.

www.katedra-wawelska.pl

Nie można też nie wspomnieć o innym królu Polski Władysławie Łokietku, władcy Polki w latach 1320-1333.

www.katedra-wawelska.pl

I trzeba też pamiętać o Stefanie Batorym królu Polskim w latach 1575-1586.

zdj. Anna Hudyka

Katedra przepełniona historią, arcydziełami sztuki oraz pewnymi tajemnicami, na których część do dzisiaj nie znamy odpowiedzi.

Wawel stał się dla Polaków miejscem szczególnej pamięci podczas lat zniewolenia przypominając o niegdysiejszej potędze państwa. Było głównym powodem, że w XIX wieku zadecydowano, iż spoczną tutaj inni wielcy zasłużeni dla kraju. W 1817 roku odbyły się uroczystości pogrzebowe księcia Józefa Poniatowskiego i w 1818 roku Tadeusza Kościuszki. 

zdj. Anna Hudyka

W katedralnych kryptach w 1890 roku pochowany został również zmarły 35 lat wcześniej na emigracji Adam Mickiewicz, szczątki przeniesiono z francuskiego, podparyskiego cmentarza Les Champeaux w Mon Montmorency, a w 1927 roku prochy Juliusza Słowackiego. 

zdj. Anna Hudyka

Krypta nosi nazwę Wieszczów Narodowych. Oczywiście, nie można też nie wspomnieć o spoczywającym w tym miejscu jednym z największych Polaków, kimś, kto, gdyby żył jestem przekonana, że losy po II wojnie światowej potoczyłby by się inaczej. Zupełnie inaczej – marszałek Józef Piłsudski 12.02.1935 roku. 

W tym też miejscu nie wolno pominąć osoby generała Władysława Sikorskiego - polskiego Naczelnego Wodza Zbrojnego Inspektora Sił Zbrojnych, który, także leży na Wawelu. Zginą on w katastrofie nad Gibraltarem 4/07/1943. Zdaniem wielu osób, gdyby nie to tragiczne wydarzenie losy II wojny światowej mogłyby potoczyć się całkiem inaczej. 

zdj. Anna Hudyka