Antyczna Grecja w Ukrainie

Moi Drodzy, mamy weekend, po dniach stresów, nerwów mogę oddychać w ulgą czując się szczęśliwa, a przy tym dni są już wyraźnie dłuższe, i dlatego, poniżej coś miłego, radosnego.😀💚💛🌍

Czy zastanawiał🤔 się ktoś, jaki związek istnieje pomiędzy Ukrainą, a Grecją❓ Grecją tą starożytną, antyczną❓ Gwarantuje, że taki ma miejsce❗ Dzisiaj, po Kijowie i Lwowie, kolejna wycieczka do wschodniego sąsiada Polski 😀📸

Anna Hudyka

Najpierw będziemy musieli przenieść się do Humania.

To spore (liczące ponad 80 tysięcy mieszkańców założone na początku XVII wieku jako ośrodek włości Kalinowskich; silna twierdza polska, zdobywana kilkakrotnie przez Kozaków) ukraińskie miasto położone w środkowej części kraju. Leży na Wyżynie Naddnieprzańskiej (27/28.04.2023 w wyniku rosyjskiego ataku zginęły 23 osoby, w tym sześcioro dzieci🤬😢). W czasach I Rzeczpospolitej (państwo złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego powstałe w 1569 roku, które przestało istnieć w wyniku rozbiorów Polski w 1795 roku.) administracyjnie stanowił część prowincji małopolskiej Korony Królestwa Polskiego.  Po II rozbiorze Polski, od 1793 roku, niestety stał się częścią zaboru rosyjskiego.🤬

Dlaczego przystankiem był wspomniany Humań❓

Ponieważ, właśnie tam znajduje się Park Zofiówka, chyba najwspanialszy, najwybitniejszy na terenie Ukrainy przykład dziedzictwa parkowo-pejzażowego, uznany za jeden z siedmiu cudów tego państwa.🤩 To, równocześnie polska rola w jego powstaniu.

Anna Hudyka

Miejsce narodziło się, zostało powołane do życia, pod koniec XVIII wieku dzięki inicjatywie polskiego magnata Stanisława Szczęsnego Potockiego. Mowa o dziedzicu wielkiego rodu, który dzięki otrzymanemu po ojcu spadkowi, mógł cieszyć się mianem najbogatszego magnata w Rzeczypospolitej. Zarówno majątek, jak i jego wpływy były ogromne (właściciel kilkudziesięciu miast i kilkaset wsi). I właśnie tutaj łyżka dziegciu: mowa o kimś, kto niestety za sprawą swych wyborów politycznych w historii Polski zapisał się jako nasz zdrajca.🤬 

Powróćmy jednak do Zofiówki mającej stanowić podarunek dla pochodzącej z Grecji (trzeciej) żony Potockiego – Zofii Glavani, powodu nazwania właśnie w ten sposób parku.🤩

Miejsce położone jest nad jarem (forma ukształtowania terenu w postaci wydłużonego zagłębienia o wąskim dnie i stromych zboczach) rzeki Kamionki i zajmuje obszar około 180 hektarów. Mamy do czynienia z malowniczą naturalistyczną kompozycją łączącą: wodę, roślinność, architekturę, liczne marmurowe rzeźby sprowadzane z Włoch i Francji prezentujące odwzorowania bóstw i popiersia antycznych filozofów.

Skąd jednak pomysł, by Grecja właśnie w tej formie zagościła w Ukrainie❓

Greczynka urzeczona położoną pod Nieborowem (wieś w województwie łódzkim) Arkadią Heleny Radziwiłłowej zapragnęła posiadać coś podobnego na Krymie, gdzie małżonkowie zamierzali kupić posiadłość. Planów tych nie udało się im jednak zrealizować nad Morzem Czarnym, ale uwidoczniły się właśnie w okolicach Humania, a ich narodziny datowane są na rok 1796, kiedy rozpoczęto prace przy tworzeniu założeń potężnego ogrodu.

Anna Hudyka

Wykonawcą parku, jego projektantem, był inżynier wojskowy, zarazem budowlany, architekt (przedstawiciel klasycyzmu) Ludwik Metzell (1764‑1848). Poprzez wojskowe wykształcenie rozumiał uwarunkowania geodezji, hydrauliki, a pomysły do stworzenia założenia krajobrazowego czerpał właśnie z miejsc przez siebie odwiedzonych wcześniej. Opracował układ wodociągów, kanałów, wodotrysków, fontann, kaskad. Jak wiemy z jego listów do wspomnianej Zofii Potockiej, inspiracji szukał również w samej Ukrainie – w 1789 roku odwiedził Białą Cerkiew (miasto w północnej części Ukrainy, największe w obwodzie kijowskim), gdzie podziwiał uroki Aleksandrii – przypałacowego parku Branickich. 

Na terenie Zofiówki wzniesiono dziesiątki najróżniejszych dzieł architektury parkowej. Wytyczono aleje i ścieżki spacerowe z posągami, obeliskami, wazonami, platformami widokowymi. W trakcie przechadzki można między innymi zatrzymać się przy drewnianych altanach, zwiedzić sztuczne groty, w utworzonym w zakolu Dolnego Stawu placu Zebrań delektując się wyjątkowo urokliwym widokiem na Wielki Wodospad. 

Anna Hudyka

W centrum wykopano dwa sztuczne stawy z różnicą poziomów 20 metrów oraz amfiteatr. Z rozmysłem i klasą rozlokowano roślinność pochodzącą z najróżniejszych stron świta sosny, kasztanowce, topole włoskie oraz inne, których domem były odległe Turcja i Egipt, a ptaki sprowadzono z Ameryki.

Wszystko to, w większości nawiązujące do mitologii greckiej i rzymskiej. Budowa zespołu parkowego trwała 9 lat, zakończyła się w 1802 roku. W przeszłości, w czasach swej największej świetności, stanowił jeden z najpiękniejszych parków w Europie🤩😮. 

Anna Hudyka

Skala przedsięwzięcia, jego rozmach były niemalże niewyobrażalne, jak na ówczesne warunki. Liczba pracujących przy jego realizacji, także – podobno, (jak podają dokumenty) jednego dnia było to nawet tysiąc chłopów. Wydatki pochłonęły sumę szacowaną wówczas na blisko 20 milionów złotych.😮

Niestety, miejsce zagrabili Rosjanie.🤬 Odbyło się to za karę, za udział w powstaniu listopadowym Aleksandra Potockiego – syna Szczęsnego. Konfiskaty mienia dokonał car Mikołaj I.🤬

W XIX wieku przeprowadzono zmiany, w 1841 roku wybudowano altanę chińską, klasycystyczny Pawilon Flory i Pawilon Różowy oraz bramę wjazdową z dwoma pawilonami odźwiernych.

Anna Hudyka

Ponadto, w parszywych czasach sowieckich, Zofiówka utraciła wiele ze swego niegdysiejszego blasku🤬; obecnie utrzymana w dobrym stanie, odwiedzana licznie przez turystów.👍👏

Ciekawostką jest, że w tym miejscy w latach 1815–1820 u Bazylianów w Humaniu uczyli się polscy romantyczni literaci, na przykład: Józef Bohdan Zaleski, Seweryn Goszczyński, Michał Grabowski. W okresie zaborów Humań stał się ważnym ośrodkiem szkolnym Polaków na wschodnim Podolu (Podole, to kraina historyczna i geograficzna na terytorium Ukrainy oraz Mołdawii, położona nad północnymi dopływami środkowego Dniestru i w górnym biegu rzeki Boh. Główne miasta: Kamieniec Podolski, Chmielnicki, Winnica.). 

Anna Hudyka

Jak wspomniałam powyżej o związku Zofiówki z Antykiem – starożytną Grecją – nawiązania to:

Amfiteatr stylizowany na starożytny;

Skała Leukadyjska – nawiązuje do legendy o starożytnej poetce Safonie, na której szczycie ukształtowano z kamieni taras widokowy zwany Belwederem;

Labirynt Kreteński – nawiązujący do mitycznego labiryntu w Knossos, w którym miał być więziony Minotaur);

Skała Tarpejska – nawiązująca do urwiska na rzymskim Kapitolu z późniejszą altanką

Pola Elizejskie – kraina szczęśliwości, Elizjum w mitologii greckiej z postumentem z wazą, na którym pierwotnie umieszczono wiersz autorstwa Szczęsnego „Płyń strumyku szybkim biegiem, Te na zawsze rzucaj cienie, Z kwiecistym się żegnaj brzegiem, Skropić dzikie śpiesz kamienie, Tak szczęśliwy dzień uchodzi, Choć zbyt rzadki dla człowieka, Ledwo się go ujrzeć godzi, Tylko błyśnie i ucieka”. 

W zakolu Dolnego Stawu, utworzono Plateau zwane Reunionem (czyli Placem Zebrań). Na jego środku uformowano niewielki kolisty zbiornik wodny, noszący nazwę Stawu Rybki, ustawiając w nim potężną granitową misę, wyciosaną z jednego bloku granitu, wypełnioną kwiatami. Plac pomyślany został jako dogodne miejsce do podziwiania Wielkiego Wodospadu;

Wodospad zwany Trzema Łzami oraz kamienna Złamana Kolumna upamiętniają zmarłe dzieci Zofii i Szczęsnego;

Dolina Gigantów – to obok wodospadu przegrodzone rumowiskiem skalnym koryto Kamionki;

Sztuczna wyspa zwaną Anti-Circe – nawiązująca do postaci mitycznej Kirke (w mitologii greckiej córka Heliosa i jednej z nimf – Perseis, lub według innej wersji Hekate, wróżbitka i czarodziejka, jedna z postaci występujących w „Odysei” Homera.) zwana też  Wyspą Miłości lub Topolową;

Źródło Wężowe – Źródło Hippokrene, jak jak mityczne źródło w Beocji koło Groty Krynica;

Groty: Łokietka, Strachu i Zwątpienia, Thetydion (Grota Wenus), Grota Zwierciadła Diany (Krynica), Grota Kalipso (zwaną także Grotą Grzmotów lub Grotą Lwów) z dwuwierszem Potockiego: „Strać tutaj pamięć nieszczęść, a szczęścia przyjm wieszcze, A jeśliś jest szczęśliwy, bądź szczęśliwszym jeszcze”.