Wakacyjny traveling - Dąbrowa część 2 🏝🏛🌍

Druga część rozpoczętej wczoraj historii dąbrowsko-żydowskiej o wielkim zabytku – pamiątce po pokojowym współistnieniu na tej ziemi dwóch narodów – Polaków i Żydów. Zapraszam również do jutrzejszej lektury - ciągu dalszego – tym razem o mojej w tym roli❗

zdj. Anna Hudyka

5 czerwca 2012 roku.

Niestety deszczowy wtedy (pamiętam dokładnie!) dzień, kiedy po wielu latach marzeń sporej liczby Dąbrowian, a można nawet powiedzieć, iż ich pokoleń, aby zabytkowa, wpisana do Rejestru Ochrony Zabytków synagoga stojąca w centrum miasta przy jednej z głównych ulic została odrestaurowana, to pragnienie ziściło się! Budynek nazywany „perłą architektury judaistycznej na szlaku Chasydów" powrócił do swej dawnej świetności i znów może cieszyć oko. Robi to, jako uroczyście otwarty wtedy, 11 lat temu, Ośrodek Spotkania Kultur.

zdj. Anna Hudyka 2009 rok

Dziś synagoga - jeden z największych obiektów mojego miasta, a zarazem historyczna pamiątka należy do gminy Dąbrowa Tarnowska. Decyzja wojewody małopolskiego, że wspomniany samorząd został właścicielem działki, na której stoi uprawomocniła się pod koniec 2006 roku. Oszacowano wtedy, iż na powrót do dawnej świetności obiektu potrzeba kolosalnej sumy kilkunastu mln zł.

zdj. Anna Hudyka

Od początku wiadome było, że sama tutejsza gmina nie będzie w stanie sprostać zadaniu, wydać tak olbrzymiej kwoty na renowację. Miejscowe władze podejmowały szereg działań mających na celu znalezienie funduszy na ten cel, bowiem decyzja mogła być tylko jedna: budynek tak związany z miejscową historią trzeba uratować! W realizm tego projektu nie wierzyło nawet część ówczesnych radnych.

Nadzieja na powrót synagogi do dawnej świetności narodziła się w 2009 roku, kiedy Dąbrowie Tarnowskiej na jej rewaloryzację przekazano 9 mln zł. Dotacja była w zasadzie przełomem w dziejach tego kolosalnego planu.

zdj. Anna Hudyka, 16.09.2008 rok

W 2008 roku pojawiła się szansa ubiegania o fundusze wspierające takie sprawy, jak ta. Władze gminy nie chciały okazji zmarnować – złożono stosowne dokumenty. Przy współpracy z Politechniką Krakowską oszacowano, że całkowity koszt odnowy to kwota 12 mln zł. i złożono wniosek do Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 tytułując go: "Renowacja Synagogi w Dąbrowie Tarnowskiej - perły architektury Chasydów w Polsce - utworzenie Ośrodka Spotkania Kultur". Sukces był tym większy, iż o dotację ubiegało się 53 wnioskodawców na łączną kwotę prawie 220 mln zł. 30 czerwca 2009 roku Zarząd Województwa Małopolskiego zdecydował o pozytywnym rozwiązaniu dla Dąbrowy Tarnowskiej.

zdj. Anna Hudyka, 16.09.2008 rok

Ale mówiąc o ratowaniu synagogi należy cofnąć się kilka lat wstecz. Kiedy dąbrowska gmina stała się jej właścicielem ówczesny burmistrz w krótkim czasie rozpoczął starania mające na celu uratowanie obiektu. W marcu 2007 roku spotkał się z Przewodniczącym Gminy Wyznaniowej w Krakowie panem Tadeuszem Jakubowiczem oraz Kierownikiem Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków panem Andrzejem Ceterą. Poprosił gości o wspólne działania i pomoc w uzyskaniu funduszy zewnętrznych na ten cel. Zaznaczył, że jeżeli nie uda się uzyskać pieniędzy na konserwację i renowację gmina może zdecydować się na jej sprzedaż wraz z działką mając do tego prawo, ale ma nadzieję, że historyczny budynek pozostanie „w rękach gminy”, odnowiony, a następnie, w jak najlepszy sposób wykorzystany. Dodał, iż mając na uwadze jego pierwotną funkcję należy znaleźć rozwiązanie, aby podjęta decyzja nie obrażała niczyich uczuć! Obiekt musi zachować kształt i wygląd zewnętrzny. Nie może zostać rozebrany, a wszelkie decyzje muszą być zgodne z przepisami o ochronie zabytków i opiece nad nimi! Zaznaczył, że chciałby, aby obiekt uratowano, a po wykonaniu prac stał się Muzeum Powiśla Dąbrowskiego z m.in. stałą ekspozycją o wspólnym życiu na tym terenie Polaków i Żydów. Zaproszeni goście zgodzili się, iż wielkiej klasy zabytek należy uratować oraz obiecali włączyć się w szukanie funduszy na ten cel.

zdj. Anna Hudyka, 16.09.2008 rok

Dąbrowa Tarnowska w kwietniu 2007 roku wnioskowała do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz do Sejmiku Województwa Małopolskiego o 100 tys. zł. dotacji na ekspertyzy techniczne i konserwatorskie. Udział własny zaproponowano 5 tys. zł. Taką samą kwotę zadeklarowała Gmina Wyznaniowa Żydowska. Otrzymano 50 tys. zł. W tym samym miesiącu w mieście odbyła się konferencja, uczestniczyli w niej ówcześni: marszałek województwa małopolskiego nieżyjący Marek Nawara, wicemarszałek Roman Ciepiela i parlamentarzyści. Również burmistrz nie omieszkał nie wykorzystać szansy na promocję synagogi zapraszając gości do jej zwiedzenia oraz przedstawiając historię oraz problemy związane z uratowaniem.

zdj. Anna Hudyka, 16.09.2008 rok

Kolejna data: październik 2007. Podpisana umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego dzięki czemu wykonano ekspertyzy dotyczące: fundamentów, ścian, sklepień, dachu, rzeźb, malowideł i innych detali wystroju. Zgodnie z zapisem Dąbrowa zleciła je specjalistom z Politechniki Krakowskiej. Wykazały tragiczny, grożący zawaleniem stan budynku. Zrobiono, także wytyczne do projektów budowlanych. Dotacja z Ministerstwa wyniosła 50 tys. zł, 90 % kosztów. W kolejnym roku, 2008, udało się ponownie uzyskać wsparcie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dzięki niemu przeprowadzono najpotrzebniejsze prace wycenione na 100 tys. zł. więcej. Brakującą część przekazała Wyznaniowa Gmina Żydowska z Krakowa i gmina dąbrowska. Kolejne pieniądze dał też Sejmik Województwa Małopolskiego na przygotowanie projektu budowlanego. W następnych miesiącach wymieniono strop, odbudowano sklepienia i wzmocniono ściany. Synagodze nie groziło już zawalenie. Stanowiło pierwszy etap jej renowacji. Wtedy również stało się jasne, że sprawa będzie miała ciąg dalszy.

zdj. Anna Hudyka

Kolejną datą, którą trzeba odnotować to 10 czerwca 2008 roku. W urzędzie miejskim gościła pani Anna Rutkowski z warszawskiego Muzeum Historii Żydów Polskich. Spotkanie miało na celu omówienie powstającego w placówce projektu „WIRTUALNY SZTETL” - internetowy portal polskich zabytków żydowskich, a jego twórcy wyrazili zgodę, by ujęto w nim, także dąbrowską synagogę. Niewątpliwie jeden z najważniejszych dni stanowił 16 września 2008 roku. Wtedy Dąbrowę Tarnowską odwiedził ówczesny Ambasador Izraela w Polsce Pan David Peleg wraz z rzecznikiem prasowym Ambasady, a zarazem redaktorem naczelnym miesięcznika „Słowo żydowskie” Michałem Sobelmanem. (a jaki jest mój związek z tymi sprawami jutro!)

zdj. Anna Hudyka

Synagoga była, także częścią XVI Forum Mediów Polonijnych. „Tarnów-Małopolska 2008”. We wrześniu 2008 roku przez tydzień ponad 130 dziennikarzy z 23 krajów – w tym z nawet tak egzotycznych, jak: Liban, Argentyna i Australia gościło w Małopolsce. Wśród miejsc, do których trafili była i Dąbrowa, gdzie zobaczyli Synagogę zapoznając się z jej historię oraz planami na przyszłość. Wyjątkowy w swej okazałości i architekturze budynek wzbudził zainteresowanie gości. W końcu też w związku z prośbą o pomoc przy ratowaniu zabytku rozesłano listy do różnych organizacji oraz osób w kraju i za granicą.

zdj. Anna Hudyka

 

Również rok 2009 obfitował w sprawy związane z obiektem przy, którym trwały prace. Wzmocniono konstrukcję dachu i wymieniono jego pokrycie na blachę tytanowo-cynkową, naprawiono uszkodzoną zewnętrzną powierzchnię ścian i ceglanych gzymsów, pęknięcia murów oraz nadproży otworów okiennych. Zdemontowano prowizoryczne ściągi i zabezpieczenia, odtworzono sklepienia ceglane nad parterem, a w bocznych klatkach schodowych oraz całkowicie zniszczoną łupinę żelbetową nad babińcem. Przemurowano, także ściany szczytowe, gdyż dotychczasowe były znacznie odchylone od pionu. Koszt prac wyniósł ponad 570 tys. zł. i zakończono je jesienią 2009 roku. Środki finansowe podobnie, jak wcześniej pochodziły z: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Sejmiku Województwa Małopolskiego i dąbrowskiej gminy, a burmistrz wystosował list do Przewodniczącego Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie Tadeusza Jakubowicza.

zdj. Anna Hudyka

W tym samym roku ważną i szczęśliwą wiadomością dla Dąbrowy była wspomniana wcześniej informacja o dotacji 9 mln zł na dalsze prace związane z synagogą. Pozwoliło to na prowadzenie dalszych objejmujących: projekty, badania konserwatorskie i historyczne. Obok synagogi dobudowano podziemną część budynku na pomieszczenia socjalne, magazynowe i biurowe. Wewnątrz wykonano: windę, instalacje elektryczne, sanitarne, schody ażurowe, posadzki i podłogi. Zrekonstruowano stolarkę okienną i drzwiową a konserwacji poddano polichromię, elementy dekoracyjne i elewację. Po zakończeniu wspomnianych prac budowlanych rozpoczęto aranżację wystaw (telewizyjna, info-kioski, kamery). Sam plac, na którym znajduje się budynek ogrodzono, zrobiono parking, monitoring, tablice informacyjne oraz zasadzono zieleń.

zdj. Anna Hudyka

W 2009 roku Dąbrowa i synagoga znalazły się wraz z 11 innymi miejscami na liście obiektów XI Małopolskich Dni Dziedzictwa Narodowego. Na trasie przedsięwzięcia promującego jedne z najpiękniejszych, a często najmniej znanych i zapomnianych miejsc stolica Powiśla Dąbrowskiego była 16 i 17 maja. Zwiedzający mogli zobaczyć: Synagogę, Dom Modlitwy Żydów, kirchoł oraz Muzeum Powiśla Dąbrowskiego. Turyści odbywali, także spacery po miejscach związanych z Żydami. Dodatkowo zorganizowano degustację tradycyjnych potraw żydowskich, a w miejscowym kinie zaprezentowano cykl filmów o Dąbrowie. Dodatkowo miały miejsce: wystawy fotograficzne dawnej Dąbrowy i jej mieszkańców oraz eksponatów związanych z ich kulturą materialną. Wszystkiemu towarzyszyły nawiązujące do kultury żydowskiej występy artystyczne na specjalnie przygotowanej scenie przy synagodze.

zdj. Anna Hudyka

Obecnie po renowacji synagoga stała się ważnym elementem promocji Dąbrowy Tarnowskiej oraz jej wizytówką. Zgodnie z zamierzeniami utworzone są w niej w niej: Muzeum Powiśla Dąbrowskiego, ekspozycja o wspólnym życiu Polaków i Żydów, związkach tutejszego miejsca z Polonią, miejscowych artystów i szczątków alianckiego samolotu bombowego Halifax lecącego na pomoc Warszawie zestrzelonego przez niemieckiego myśliwca 4 sierpnia 1944 roku oraz odbywają się wystawy tematyczne, koncerty i inne wydarzenia kulturalne.

zdj. Anna Hudyka

Należy zaznaczyć, że informacje na temat Dąbrowy Tarnowskiej i jej związków z narodem żydowskim wielokrotnie pojawiały się (bardzo dużo dzięki mojej osobie❗) w Internecie, w tym na stronie http://www.dialog.org/ Dzięki temu skontaktował się bezpośrednio ze mną wnuk urodzonego w Dąbrowie Tern. Żyda. Pan mieszkający w Izraelu będący bardzo zainteresowany miejscem skąd pochodzi jego rodzina. Skontaktował się ze mną poprzez szereg moich publikacjami na powyższe tematy.

Ciąg dalszy jutro❗❗❗

zdj. Synagoga w prawdopodobnie 1936 roku - zdj. z książki "Żydzi Dąbrowscy" red. Jerzego Rzeszuto

zdj. Anna Hudyka, 2018 rok

List jaki otrzymałam z Ambasady Izraela

zdj. Anna Hudyka

zdj. Anna Hudyka

zdj. Anna Hudyka